गृह व आरोग्य .

food lab practicals

  Practical No:-  १ 

                        

Food Lab Machines Information

  * Food pulpers -  फळाचा रस काढण्यासाठी या मशीनचा                                               उपयोग करतात.

 * High speed mixer -

      मोठ्या प्रमाणात फ़ूड कट करण्यासाठी या मशीन चा   उपयोग केला जातो. 

*Heating cutlery -

मोठ्या पदार्थ गरम किवा थड करण्यासाठी या मशीन चा उपयोग केला जातो
.   

* Oil filtration-

   बियामधील तेल काढण्यासाठी या मशीन चा  उपयोग    केलो जातो. 

* Filing machine-

                 बॉटल मध्ये रस भरण्यासाठी या मशीन चा उपयोग केला  जातो. 

*Nitrogen packing -

                               पिशवीत हवा भरण्यासाठी या मशीन का चा उपयोग                             केला जातो.  

*Weight Balance-

                       वस्तु चे वजन करण्यासाठी या वेट बॉलेसचा  उपयोग                                केला  जातो. 

*Flour mixer:-

                  पीठ व मैदा मिक्स करण्यासाठी या मशीन चा उपयोग केला                      जातो.

     

* Volumetric cutter -

                       आवड़ा कट करून त्याची बी बाजूला काढण्यासाठी या                               आवड़ा कटर मशीन चा उपयोग केला जातो. 

* Mikeo Oven -

                             केक व नानकेट कुकिंग करण्यासाठी मायको ओव्हन                          चा उपयोग केला जातो. 

                   Practical No:-    2

                            जिरा बटर

         उद्देश्य :- खाण्यासाठी जीरा बटर तयार करणे   

     साहित्य:- मैदा ,साखर ,जीरा ईस्ट ,मीठ ,तेल ,लाकड़े इ.  

  साधने :-भांडी ,ट्रे- ,भट्टी इ.  

 कृती    :-

            १) वस्तुचे वजन क- रून घेणे.

            २) पाणी ,साखर ,जीरे   एकतर मिश्र्ण करुन घेणे.  

            ३) त्यामध्ये ईसट टाकून चागले हालवने  टाकणे 

           ४) त्यामध्ये मीठ आणि कलर मिश्र्ण करुन घेणे.  

           ५) आता त्यांचा मध्ये तेल टाकने.   

          ६) आता त्यात फुगवण्यासाठी एक तास ठेवावे.   

          ७) नतर त्याला टेरे मध्ये टाकून ठेवणे.   

         ८) बटर फुगल्यानत्र ते भट्टी मध्ये भाजून घेणे.  

         

Practical No:-3 

        चिक्की    तयार    करणे

                शेंगदाणे   चिक्की  

 

  (१)   शेंगदाणे  भाजणे    [200gm]

  (२) साखर  घेतली  [२00gm]

(३)   शेंगदाणे  बारीक   केले   व  साल    काढले

(४)   कढईत पाक तयार करुन त्यात  शेंगदाणे  टाकले

(५) ट्रेला   तेल   लावले

(6)  त्यात ते मिश्रण टाकल

(७) २  मिनिटात त्याला चीक्यीचा कटरच्या सहायाने  z आकार द्यावा

(८) चिक्की   गार   झाल्यावर    ती    प्याकिंग   केली

(९) त्यानंतर   तिची   विक्री करणे झाली चिक्की तयार

Practical No:-4 

 रक्त   गट   तपासणी    करणे  

 उद्देश :-  मानवी शरीरातील रक्त तपासणी केल्याने रक्ताचा गट तपासून  बघणे .

साहित्य  :-  रक्ताचा एखादा नमुना, कापूस , ग्लास स्लाईड, ह्यांड  ग्लोज .

 साधने  :- लॅणसेट  

केमिकल  :- अॅल्कोहोल , स्पिरीट -  anti- A, B, D. 

प्रात्यक्षि कृती  :- प्रत्येक   अवयवा मध्ये द्रवरूप घटक पोचविण्याचे काम   जे   करते त्याला रक्त म्हणतात .''

काही   रक्त    पेशी  :-   R. B. C. S-   लाल   रक्तपेशी -   पुरुष - ५                                          milian      स्त्री  :-  ४  milian   

  W.B.C.S :-   पांढऱ्या    रक्तपेशी      

                                                                                                                     

                 कृती :-  (1)प्रथम   हात   स्वच  धुहून   घ्यावेत .

                                             (2)  त्यांनतर   कापूस   स्पिरीट   मध्ये   बुडून   बोटाला                             लावावे ,  व   लॅणसेलणे   हळूच   टोचावे                                      (3) नंतर   काचेवर   तीन  ठिकाणी   रक्ताचे                                           थेंब  घायावेत .    

                 (4)  बोटाला   कापूस  लावून   पकडून   ठेवावे                                      (5) तीन      थेंबांना  A, B, D   अशी   नावे   द्यावीत .                         (6)  त्यामध्ये   ANTI  मधील   अनुक्रमे    A- B- D  अशे                     ड्रोपराच्या   सहायाने   थेंब सोडावेत              

                        (7)  ल्यानसेटने   तीन   थेंब    चांगल्यातीने   मिक्स                                      करून   थोडावेळ   थांबावे  
                  (8)  त्यांनर   त्यात   दह्या  प्रमाणे   गुठळ्या   तयार   होतील   .               त्यात   बदल   जाणवेल.    
               (9)   त्यावरून   रक्तगट ओळखणे नाडीचे ठोके मोजणे

उद्देश  :-   शरीरावरील   रक्ताचे   प्रेशर ,   मेंदूचे ,  हृद्याचे कार्य                           साधारण    तपासण्यासाठी   नाडीचे   ठोके   तपासणे                           आवश्यक   असते .   म्हणून    नाडीचे   ठोके   मोजणे                           आवश्यक   असते .

 साधने  :-   स्टेटस्कोप....   ईत्यादि 

  माहिती  :-
               (१)   हृदयात    चार    क्पे   असतात .

               (२)   हृदयातून दोन प्रकारे रक्त्य प्रवाह चालू असतो .

               (3) अशुद्ध  रक्त  फुफुसात जाते  व शुद्ध  रक्त हृदयात जाते .

               (४)  यातून  रक्त  प्रवाह  8  मिनिट   चालू  असतो .

               (5)  या प्रकारे  ५५-६५   kg   वजनाच्या   माणसांत    6-7                              लिटर   रक्त प्रवाह   चालू   असतो .

 नाडी  +  श्वासन  :-

                        श्वसनाच्या   4  पट   नदीचे   ठोके   असतात .

       म्हणजे  18  वेळा   1  मिनिटात   श्वसन   होत  असेल   तर  

                         72   वेळा   ठोके   पडतात .    

  यात भीती वाटल्यास जास्त काम केल्यास हृद्याचे टोके वाढतात .        श्वसनाचे प्रमाणही  वाढते . त्यामुळे  नाडीचे   ठोके   वाढतात  तेव्हा    ब्लड प्रेशर   वाढते .  

                  त्यामुळे   शरीरा  वरील   नियंत्रण   बिघडते.हे समजण्यासाठी नाडीचे    ठोके    मोजणे   गरजेचे    असते .

 प्रात्यश्यक  कृती   :-  
                     (१ ) हाताच्या नाडीच्या  टिकाणी स्टेटस्कोप                                        ठेऊन प्रती मिनिटाचे ठोके मोजणे .व नोंद घेणे तसेच

                    (2)  श्वसनाच्या चालीवरून मोजणे व त्याला ४  ने गुनने                           व तपासून पाहणे .

 श्वसना चीन चाल x 4  =   नाडी चे ठोके 

                         18 x  4 =72

                 

   नाडीचे   ठोके  :-   72    मिळतात .

                   

      practical number :-  5         

                        पॉपकॉर्ण

पापकॉन साहित :- मका  हाळत  मीठ  तेल 

 साधने :- काढई चमचा पकड कुक

     कुती :-(१)  कुकर मध्ये तेल हाळत, मीठ , टाकले. 

                   (२). मिस केले वरृन मका टाकला .

             (3).कुकर घाकण ठेेवले. [५मिट]        

                                                                                                            (4). बाहेर काढणे,

             (५).२० गम यापमाने पकिंग केले.

              (6). मॉकेटीइंग

 

Practical No:- ६

नानकेट बनवने

उद्देश :- नानकेट बनवुन विक्री करणे

साहित्य :- मैदा,साखर, तेल,लाकूड,डालडा,

साधने:- ओव्हन ,ट्रें,प्लेट,चमचा,परात

कृती :- डालडा गरम करून त्यात साखर व मैदा मिक्स करून          चागले मिक्स केले .त्यानंतर त्या पिठाचा गोळा तयार          केला त्यानंतर त्या गोळायासून  थोडे-थोडे घेऊन              वेगवेगळे शेप देऊन नानकेट बनवले बनवले व त्यानंतर       ट्रेला तेल लावुन ते ट्रे मध्ये ठेवुन ओव्हन मध्ये भाजायला        ठेवून ते नानकेट तयार झाले

निरीक्षण:- पीट मळताना कागले मळावे नानकेट भाजताना              जळणार नाही याची काळजी घयावी

                       

                                     

       

Practical No:- ७

                                         

                   तेल घाणी   

तेल घाणीची माहिती :- 

                    आपण कोणत्याही तेल बियांचे तेल या 

                    मशीन मध्ये काढू शकतो. 

                  

             उदा.  शेंगदाणे, तीळ, सोयाबीन, काजू, बदाम                   

                 इत्यादी. 

 साहित्य :-

           शेंगदाणे , तीळ, सोयाबीन, काजू, बदाम किंवा 

           इतर   तेल  बिया 

                 * आपण या बियांमधून ७०० ते ७५० ml. प्रति १ kg तेल काढू 

                    

                  शकतो.        

                * यातील तेल काढून झालेल्या बियांची लो फॅट चिक्की तयार 

                  करू शकतो. 

                       

                 * लो फॅट चिक्की मुळे हर्ट अटॅक, ब्लड प्रेशर यांसारखे 

                    आजार असलेल्या लोकांना खाता   येते.

             Practical No:- 8 

   मानवी शरीरास लागणाक्यारी लरीज काढणे .

अन्नपदार्थ यानुसार मानवास किती क्यालरीज मिळतात हे 

तपासून काही माणसाना लागणारी क्यालरीज असणारे अन्नपदार्थ

बनविणे .

“ जे अन्नपदार्थ आपण खातो.त्यातून तीत्यार होणारी उर्जा तिला 

मापनाचे शाधन म्हणजे क्यालरीज होय .

क्यालरीज मापनाची शाधने :डिजिटल थर्मामीटर ,क्लिनिकल 

थर्मामीटर 

.

..

                   क्यालरीज मापनाच्या पद्धती

१] स्मॉल क्यालरीज=१ ग्र्याम

                       २]  लार्ज क्यालरीज= १किलो .  

क्यालरीज पुरुष व श्त्रीयांच्यात विविध प्रमाणात असतात.

Sr.no	पुरुष	स्त्रिया
१]	Narmal  worke:-2000to2600 cal.	Narmal  worke:-1600to2000 cal.
२]	Mediam  worke:-2200to2800 cal.	Mediam  worke:-1500to2200 cal.
३]	Larye  worke:2000to2400 cal.	Larye  worke:2000to2400 cal.

क्यालरीज मिळणारे घटक :-    

                 

अनु क्र	स्निध पदार्थ	प्रथिने	कर्बोदके
१]	दुध	गहू	कडधान्य
२]	अंडी	ज्वारी	पालेभाज्या
३]	मांस	मांस	-
४]	तेल	तांदूळ	-

              

क्यालरीज काढण्याचे सूत्र :

पुरुष : [१३.५*wt]+[5*ht]-[6.076*ag]+66

स्त्रिया : [९.५६*wt]+[1.85*ht]-[4.68*ag]+65.5

“  जे आपण खातो ते पचन करण्याच्या क्षमतेवर क्यालरीज

 अवलंबून असतात .”

उदाहरण :-१]उंची :- ५.२ ,२]वजन :- ४४.३३०,३] वय :-२०

   तर 

क्यालरीज काडा .

पुरुष :

सूत्र :-[१३.७५ *४४.३३० ]+[५*१५५]-[६.०७६*२०]+६६

     =[६०९.५३७५ ]+[प५७५]-[१२१.५२]+६६

     =[६१०]+[५७५]-[१२२]+६६

     =[६१०+५७५+१२२]+६६

     [१३०७]+६६

    =१३७३ क्यालरीज एक दिवस 

यानुसार अन्न्प्दार्थापासून मिळणाऱ्या क्यालरीज पासून अनेक 

लोकांसाठी लागणाऱ्या क्यालरिज वरून अन्नपदार्थाचा

 पुरवठा कडू 

शकतो .

Practical No:-9

फळ भाज्यांचे मिक्स लोणचे बनवणे .

   

 फळ भाज्यांचे मिक्स लोणचे बनवणे .व विक्री करणे .

भज्यांचे प्रकार :-{ गाजर, मिरची ,टोम्यॅटो ,मटार 

,फ्लावर },लोणचे मसाला ,तेल ,इत्यादी ......

साधने:- गॅस, सुरी ,चमचा ,प्लेट इत्यादी ........

प्रात्यक्षिक कृती :- 

           

 भाज्या धुवून वजन करून घेतल्या .एकून वजन काढल्यानंतर 

निघालेला कचरा

   बाजूला कडून वजन केला .भाज्या कट करून धुवून 

घेतल्या .त्या भाज्या शिजवून              

         घेतल्या .तेल ग्रम करून त्यात लोणचे मसाला टाकले 

.व ते मिश्रण भाज्यांमद्ये वोतले

        .नित हलून मुरवण्यास ठेवले 

.

लोणच्यासाठी झालेला प्रात्यक्षिक खर्च :-

    

अनु क्र.	मालाचे नाव	एकून माल	एकून दर	एकून किमत
१]	गाजर	250	४०	१०
२]	फ्लावर	460	८०	३२.५८
३]	मिरची	230	१५	१०.८
४]	हिरवे वटाने	410	१५	३.४५
५]	टोम्याटो	720	४०	१८.४१
६]	मिट	200	18	३.६
७]	तेल	300	७५	२२.३
८]	इंधन	15minit	४०	८०
९]	लोणचे मसाला	400	२०	२०
१०]	प्याकेजिंग	3sek	१	१
११]	मजुरी	२५%		५०.६३३
१२]	एकून खर्च :			२५३.

Practical No:-10

  

          योग   आणि   व्यायाम    करणे 

               

              

  उद्देश -   योगा बद्दल माहिती जाणून घेणे व त्याचे नियम    

व संबंधी माहिती जाणून घेण्यासाठी योगाचा अभ्यास  करणे .

     (२) योगाब्धल   माहिती  :-    

                                                            व्यायाम अनेक प्रकारचे असतात परंतू

  मासंपेशिंसाठी किवा जोडण्यासाटी आसन करणे महत्त्वाचे असते . 

       ( 3)आसनाचे  विविध   स्वरूप :-

                                                (1) आसन

                                                (2)प्राणायाम

                                                (3) प्रत्याहार

                                                (4) धारणा

                                                (5) ध्यान

                                               ( 6 ) समाधी या प्रकारचे  स्वरूप   

असून त्याचे योगात  रुपांतर  केले  जाते .      

               ४   आसनांचे     प्रकार :- 

              (१)  सुखासन               ( ६) शलभासन

          (२)  पद्द्मासन              (७)  भुजंगासन

          (३) वज्रासन                 (८)  पवन मुक्तासन  

          (४) सर्वागसन              (९) मंदुकासन

          (५) धनुरासन               (१०) शवासन

        (११)  सूर्यनमस्कार 

                        अश्याप्रकारची आसने अभ्यासणे गरजेचे  असून 

त्यांचा  उपयोग जीवनात ठरतो शरीर तंदूरुस्त राहते व निरोगी  राहते .

      ५    व्यायाम करताना घ्यावयाची काळजी :-

                             १ असने करताना आजूबाजूचे वातावरण प्रसन्य

 असावे

        

      २   आसने करताना प्रत्येक आसनाच्या नियमानुसार करणे. 

      ३   सावकाश व काळजीपूर्वक करणे .

     ४   आसने   करण्या  आघोदर  ध्यान   करणे    गरजेचे   आहे .

Practical No:11

                                                         

     हिमोग्लोबिन    तपासणी     करणे  

          HB  चे    रक्तातील    प्रमाण :-   हिमोग्लोबिन   हे    द्रव्य  

रक्तातील   तांबड्या   पेशीत   असते .  या द्रव्यामुळे   रक्तातील   

तांबड्या   रक्त   पेशी   O २   वायु  शरीरातील   सर्व   भागात   

पोह्चविन्याचे   काम     करतात . व  प्रत्येक  पेशीतून    

CO2  फुफुसाकडे      नेण्याचे  काम   करतात .

  प्रत्यक्षिक  कृती :-  HB  हिमोग्लोबिन  मध्ये   लागणारे   लिक्विड :     

         HCL,  DW,  कापूस  , स्पिरीट , शरीरातील  रक्त .

  साहित्य :-  पिपेट  (रबरी   नळी ),  टेस्ट , ट्यूब ,  कॅम्पॅरेटर,  ड्रोपर , 

                  ब्रश,   ल्याॅनसेट ,  काचेचा  राॅड    इ 

 कृती :-  1 टेस्ट ट्यूब  मध्ये   २०  च्या   खुणे   पर्यंत   HCL

  घेतला 

.            2  हाताने  बोट -  रक्ताची   जागा     निर्जंतुक   केली . 

             3  पिपेटरणे   ०.०२ मिली  एवढे  रक्त घेतले   

            ४    परीक्षानळीत  सोडले  

            ५    परीक्षानळी हलवली   H.C.L  व रक्त   एकत्र 

 होण्यासाठी

            ६    परीक्षा  नळी  कॅम्पेरेटमध्ये   [५ मिनिटे ]  ठेवली 

            ७   द्रावणाच्या  रंग  ईतर   दोन  बाजूच्या  रंगाशी

  सुंसगत       

                   होण्यासाठी   D.W  थेंब  टाकले  व  रॉडने  हलवा   

            ८     टेस्ट  ट्युबने  रिडींग  घेतली  H.B   चे  प्रमाण 

                    पहिले  

         

 हिमोग्लोबिन  कमी  झाल्यामुळे    :-  अँनिमीया  होतो 

                                                          चक्कर  येते 

                                                                                     थकवा  येतो

                                                                                       BP  लो  होतो

 हिमोग्लोबिन  वाढण्यासाठी  :-  गुळ ,  शेंगदाणे , बिट  , गाजर 

,टोमॅटो, 

खाणे  गरजेचे  आहे .